DORDRECHT – Bij de verbouwing van een rijksmonument naast café De Tijd op de Voorstraat is een veertiende-eeuwse muur gevonden van een kapel van de toenmalige Kruisbroeders. Het was bekend dat hier ergens een kruiskapel had gestaan, maar niet waar precies. Dat mysterie is nu opgelost.

De nieuwe eigenaar van dit pand, de Dordtse architect Jan Kooijman (Bureau K, Architectuur & design), liet vorig jaar een bouwhistorisch onderzoek uitvoeren, omdat hij wilde gaan verbouwen. Dat is verplicht bij een verbouwing van een rijksmonument. Bouwhistoricus Jeroen Nipius (Nipides Bouwhistorie en Visualisaties) voerde dat onderzoek uit. “Zo’n onderzoek is sterk afhankelijk van de plannen van de eigenaar”, vertelt hij. “Als die alleen een likje verf wil gaan aanbrengen, hoeft er geen uitgebreid onderzoek gedaan te worden. Maar hier waren de plannen uitgebreider.” De eigenaar had al wat voorzetmuurtjes weggehaald en de muur die daarachter vandaan was gekomen, viel Nipius meteen op vanwege de grote stenen die ervoor gebruikt waren. “Over het algemeen kun je zeggen dat hoe groter de stenen zijn, hoe meer je richting Middeleeuwen gaat. Na archiefonderzoek, er was heel veel archiefmateriaal te vinden, kon er maar één conclusie zijn: dit is een muur van de voormalige kruiskapel. Je moet je daar geen kerk bij voorstellen, maar een kapelletje.” De Kruisbroeders hebben het in 1357 ingewijd. Ze gebruikten het als kapel, maar ook om onderdak te bieden aan medebroeders en vreemdelingen. Na de Reformatie in 1572 nam het stadsbestuur de zorg voor inwoners en vreemdelingen over. Toen de Kruisbroeders verhuisden namen vleeshouwers de kapel in gebruik om hier hun vleeswaren te verkopen. Later werd de kapel een woonhuis.

Uit beeld

De nieuwe eigenaar deed destijds wat bij heel veel panden in de Wijnstraat en op de Voorstraat is gebeurd, vertelt Nipius. “Het huis werd afgebroken, maar de zijmuren bleven staan, omdat dat ook de muren van de buren zijn.” In dit geval zijn die uiteindelijk achter nieuwe wandjes verdwenen en is er een 19e-eeuwse gevel voor het pand gekomen. Zo verdwenen de zeven eeuwen oude muren uit beeld. De vondst betekent niet dat de eigenaar niets meer mag wijzigen aan zijn pand. Hij zou er bij wijze van spreken weer een gipswandje voor mogen zetten, maar dat gaat niet gebeuren.

Erfgoed

De gemeente is erg blij met de ontdekking van dit stukje middeleeuwse geschiedenis. “Het was bekend dát er een Kruiskapel was, maar wáár die precies stond, was in de vergetelheid geraakt”, zegt bouwhistoricus Christine Weijs van het Vakteam Erfgoed Dordrecht. “Als gemeente hebben we de taak Dordts erfgoed te behouden voor huidige en toekomstige generaties. Het gemeentelijke Vakteam Erfgoed adviseert bij de verbouwing van rijksmonumenten, zo ook bij deze verbouwing.”

Bouwval

Jan Kooijman en zijn partner kochten het pand anderhalf jaar geleden. “Wij vielen op de mooie ligging ervan aan een grote groene binnentuin, zonder auto’s, middenin de stad.” Hij heeft het oude bouwspoor meegenomen in zijn ontwerp. “Ik had het boogje al opgemerkt voordat het onderzoek plaatsvond en had al besloten om het zichtbaar te houden”, zegt hij. Kooijman snapt de euforie onder de historici, maar plaatst daar wel kanttekeningen bij. “Het pand is een enorme bouwval. Het is verzakt en gescheurd. Het is ooit als rijksmonument aangewezen om het te beschermen tegen de sloop, maar het is een lappendeken aan verbouwingen en in ontzettend slechte staat. Natuurlijk heb ik begrip voor het belang van bouwhistorisch onderzoek en het behoud van erfgoed, maar minstens zo belangrijk is de vraag: Hoe maken we de oude binnenstad toekomstbestendig ten aanzien van duurzaamheid, energie, woonomgeving, etcetera. Dit is, naast een mooi pand herstellen, een belangrijke opgave. Een dubbelopgave waar ik enthousiast mee bezig ben!”