DORDRECHT – 134 Stolpersteine liggen er in Dordrecht. Al weken is Martien Levisson bezig met het poetsen van de herdenkingssteentjes voor omgekomen Dordtse Joden, die in de stoep nabij hun voormalige woning zijn aangebracht. Het aanbod om deze klus op zich te nemen kwam voor de Dordtse werkgroep Stolpersteine als een geschenk uit de hemel. Dat vertelt voorzitter Arij Boogerman. “Het is fantastisch dat hij dit geheel vrijwillig doet. Wekelijks neemt hij er een aantal onder handen.”

Sinds 2014 worden er elk jaar op verschillende locaties Stolpersteine geplaatst. “We hebben altijd getracht vrijwilligers erbij te betrekken om de steentjes te poetsen omdat ze nu eenmaal na verloop van tijd verkleuren. In het beste geval gebeurde dat eens per jaar. Ik was met scholen bezig om er een leerprogramma van te maken. Met één school zouden we van start gaan, maar toen kwamen de coronamaatregelen.” De polijstklus liet daarom nog even op zich wachten tot de voorzitter werd benaderd door Martien Levisson die met een heel mooi aanbod kwam. “Een grote verrassing waar we heel blij mee zijn! Martien is een achterkleinzoon van de mensen waarvoor we vorig jaar aan Elfhuizen een Stolpersteine hebben aangebracht. Er was daarbij een grote afvaardiging afstammelingen aanwezig, waaronder Martien.” Om de klus te klaren is door de werkgroep een polijstmachine aangeschaft. Martien Levisson is inmiddels al geruime tijd bezig om de Stolpersteine met koperpoets weer prachtig blinkend te krijgen.

Dof
Levisson vindt het van groot belang dat de Stolpersteine die in Dordrecht zijn geplaatst de aandacht krijgen die ze verdienen. “Ik vind het heel belangrijk dat de steentjes ‘kenbaar’ zijn. Na een maand kunnen ze, afhankelijk van de weersomstandigheden, dof zijn. Ik wil dat de Stolpersteine opvallen en aandacht krijgen. Ze zijn niet voor niets geplaatst! Ze liggen er ter nagedachtenis aan Joodse mensen die in de oorlog zijn opgepakt en afgevoerd, terwijl ze niets hadden misdaan. Ik ben van Joodse afkomst. Mijn opa en oma zijn ook opgepakt, maar zij konden vluchten. De ouders van mijn opa zijn naar Sobibór gebracht en omgebracht.” Voor hen is vorig jaar een Stolpersteine geplaatst waarbij Martien Levisson aanwezig was. “Ik heb niets om handen en besloot me hard te maken om de steentjes te poetsen. Ik hoefde daar niet lang over na te denken.” Al weken is hij aan het poetsen. “Ik heb inmiddels de beste manier gevonden om ze schoon te krijgen. Met een minuutje ben ik klaar. Zo’n twee à drie dagen in de week ga ik diverse locaties af. En als ik alle Stolpersteine heb gehad, begin ik gewoon weer overnieuw. Ik blijf dit zeker doen!”

Werkgroep
Op 10 november worden er weer Stolpersteine aangebracht. Boogerman: “Gunter Demnig, de kunstenaar die deze herdenkingssteentjes heeft bedacht, zal hierbij aanwezig zijn. Hij neemt dertig nieuwe steentjes uit het atelier uit Berlijn mee. Demnig is tweemaal eerder in Dordrecht geweest. Hij kan er niet altijd bij aanwezig zijn, want hij heeft het allemachtig druk! Als hij niet kan, krijgen we vanuit Duitsland een doos met steentjes opgestuurd. We krijgen altijd hulp van stratenmakers van Stadsontwikkeling die dit met enorme toewijding en respect doen.” Arij Boogerman is sinds de oprichting voorzitter van de werkgroep. Hij kreeg destijds vanuit het genootschap Nederland-Israël de vraag voorgelegd of hij ‘iets’ wilde doen met Stolpersteine. “Stolpersteine was toen nog een groot vraagteken voor me, maar na wat googelen wist ik genoeg. Ik wilde dat zeker doen, maar niet alleen. We hebben een fantastische werkgroep die onder meer uit een historicus en journalist bestaat. Gert van Engelen doet bijvoorbeeld onderzoek, weet feiten boven water te halen, en plaatst deze verhalen op onze website.”

Doel
Het uiteindelijke doel van de werkgroep: steentjes voor alle ruim tweehonderd joden, mannen, vrouwen en kinderen, die in de oorlog in Dordrecht zijn opgepakt en afgevoerd naar de vernietigingskampen. Over twee jaar hoopt de werkgroep dit doel te behalen. “Het atelier in Berlijn krijgt een enorme vraag voor Stolpersteine binnen. Over 21 landen worden de steentjes inmiddels geplaatst! Dus zelfs al zouden we vlugger willen, dan kan dat niet omdat het atelier wordt overspoeld met aanvragen uit Europa.”

Meer informatie over de Dordtse werkgroep Stolpersteine op www.stolpersteine-dordrecht.nl.