DORDRECHT – Speeksel, urine, ontlasting: op een gemiddelde werkdag worden circa 500 van dergelijke patiëntmaterialen bezorgd bij het Regionaal Laboratorium voor Medische Microbiologie (RLM) in Dordrecht. Zoek de ziekteverwekker, zo luidt de opdracht bij alle potjes, buisjes en watjes. “Elk onderzoek is een puzzeltje, waarvan de oplossing langzaam in elkaar valt”, vertelt hoofdanalist Joyce van Hees.

Het RLM zit in het Dordtse ziekenhuis, maar is een zelfstandige organisatie met ruim 50 medewerkers. Hoewel relatief onzichtbaar, levert dit lab dagelijks een onmisbare bijdrage aan goede medische zorg in Zuid-Holland Zuid. Van Hees: “Om een patiënt effectief te helpen, moet een arts of andere behandelaar weten wat de oorzaak is van bijvoorbeeld een blaasontsteking, of wondinfectie, of diarree. Alleen dan kun je de beste behandeling kiezen. Wij leveren deze kennis en informatie.”

Opsporen
De zoektocht omvat veel ambachtelijk handwerk. Het grootste deel van de diagnostiek in het RLM betreft het opsporen van bacteriën. “Daarbij staan onze analisten voor twee uitdagingen”, vertelt Van Hees. “De eerste is dat we vooraf niet weten welke bacterie we zoeken, we weten alleen dat iets de patiënt ziek maakt. De tweede is dat we de boosdoener eerst moeten laten groeien, om hem te kunnen identificeren.” Er moet dus worden ‘gekweekt’ en dat kost tijd. Op een voedingsbodem en bij lichaamstemperatuur in een zogeheten stoof mag de bacterie zich lekker vermeerderen

Pas nadat kolonies van miljoenen bacteriën zijn ontstaan, valt er iets te herkennen; voor ervaren analisten vaak al met het blote oog. “Dan zijn we er nog niet, want bacteriën van dezelfde soort kunnen verschillend reageren op antibiotica”, legt de hoofdanalist uit. “We moeten daarom óók bepalen waar de specifieke ziekteverwekker gevoelig voor is. De behandelaar kan dat middel dan gericht voorschrijven. Dat is heel belangrijk, want door onnodig of te veel antibioticagebruik raken bacteriën steeds meer bestand – we noemen dat resistent – tegen deze middelen en daardoor lastiger te bestrijden.”

Uitbraken
Veruit de meeste huisartsen in de regio werken dagelijks met het RLM, evenals verpleeghuizen, ziekenhuizen en verloskundigen. Het laboratorium is daarnaast de officiële partner van de GGD bij uitbraken van infectieziektes én onderzoekt de materialen van het soa-spreekuur van de GGD. Naast de ‘klassieke’ microbiologie heeft het RLM nog twee andere takken van onderzoek in huis, die meer geautomatiseerd verlopen met moderne verfijnde technieken.
“Dat zijn moleculaire diagnostiek en de serologie”, aldus Van Hees. “Bij de eerstgenoemde zoeken we op DNA-niveau naar de aanwezigheid van specifieke, wel vooraf bekende ziekteverwekkers. Serologie is het zoeken naar antistoffen in bloed om vast te stellen of iemand een ziekte heeft, of eerder heeft doorgemaakt.”
Zomerserie

In juli en augustus haalt Dordt Centraal de medische microbiologie in onze regio uit het verborgene, met een tweewekelijkse zomerserie vanuit het RLM. Wat gebeurt er bijvoorbeeld achter de schermen wanneer we worden geveld door een voedselvergiftiging, als gevolg van gezellig maar onzorgvuldig barbecueën? Hoe wordt bepaald of een teek tijdens een zomerwandeling de ziekte van Lyme heeft overgebracht? Deze en meer onderzoeken in de tijdelijke rubriek ‘Labgeheimen’. De eerstkomende verschijnt op 16 juli op deze site én in de papieren krant.