DORDRECHT – Henk Mesman schrijft iedere maand voor Dordt Centraal een verhaal over de geschiedenis van onze stad en haar omgeving. Dit keer vertelt hij over boeienkoning Harry Houdini en zijn optreden in Dordrecht.

Eind 19e eeuw ging de Hongaar Ehrich Weiss (1874-1926) in Amerika zijn geluk zoeken. Hij begon als circusartiest en goochelaar met als  artiestennaam Houdini. Hij had in zijn repertoire een truc waarbij hij zich kon verlossen van handboeien, kettingen met hangsloten, dwangbuizen en dergelijke. Dat leverde hem de nodige naamsbekendheid op, vooral nadat theatermagnaat Martin Beck zich met zijn carrière ging bemoeien. Eén van zijn meest spectaculaire optredens was in de Amerikaanse stad Pittsburgh in 1916. Houdini bungelde aan een touw van de top van een wolkenkrabber met zijn hoofd naar beneden, terwijl zijn lijf was ingesnoerd in een dwangbuis (hoffdfoto). Vele burgers uit de stad wilden dit meemaken. Het verkeer stond daardoor muurvast. Zelfs op de daken stonden toeschouwers. Na een paar minuten had hij zich los gewurmd, en de dwangbuis dwarrelde vrolijk omlaag. Mannen en vrouwen vlogen elkaar in de armen, hoeden en paraplu’s zeilden door de lucht. Het werd een groot volksfeest.

Op tournee

Van 1900 tot 1905 ging Houdini op tournee door Europa. Duitsland, Frankrijk, maar ook Nederland werden door hem getrakteerd op zijn ontsnappingstrucs. Zelfs onze Merwestad werd in 1903 vereerd met zijn optreden in het circus Oscar Carré. Dit circus was niet in een tent,  maar in Schouwburg Kunstmin, toen nog aan het Kromhout gevestigd. Houdini hield om klanten te lokken op het plaatselijke politiebureau vooraf een demonstratie van zijn kunnen. Zo ook in Dordrecht.

Stadhuis

Vele Dordtenaren zijn wel eens in het stadhuis op de bovenste verdieping geweest waar politiecellen zijn. Het ziet er behoorlijk solide uit en je kan je nauwelijks voorstellen dat er toch mensen uit zijn ontsnapt. Er was ooit een meneer Roest in opgesloten. Hij slaagde er in door middel van een mes uit de houten cel te komen. Dit weten we omdat hij een briefje achterliet met de volgende tekst.

Als je Roest wil houden,

dan moet je ijzeren cachotten bouwen

Een cel van hout of steen daar is Roest

niet vertrouwd. Hier is het mes daar is

het gat, morgen is Roest uit de stad.

Willem Roest 1849

De Dordrechtse Courant vermeldde op 5 september 1903 dat de wereldberoemde Amerikaanse boeienkoning Harry Houdini op het  stadhuis van Dordrecht een korte demonstratie zou geven van zijn kunsten als voorproefje voor de show van het Circus Carré in  Kunstmin. De demonstratie was voor een select gezelschap van hoogwaardigheidsbekleders, waaronder burgemeester Zimmerman, de lokale officier van Justitie en de korpschef. Ook twee journalisten mochten aanwezig zijn. Houdini had zelf de nodige boeien en sloten meegebracht, maar die werden niet bij de demonstratie gebruikt. “Er werden alleen boeien gebruikt van de politie zelf”, zo schrijft een journalist van de Dordrechtse Courant. Na een uitgebreide controle, van alle plaatsen op en in zijn lichaam waar hij iets kon verbergen, werd de boeienkoning naakt met zijn armen op zijn rug in de boeien geslagen. Daarna werd hij in het duister in één van de cellen opgesloten. De aanwezige korpschef draaide hoogstpersoonlijk de celdeur aan de buitenkant op slot en stopte de sleutel in zijn zak.  Binnen enkele minuten was het Houdini gelukt zijn boeien en ook de deur te openen.  Aan boeien en sloten was niet de minste beschadiging te bespeuren er was dus geen ruw geweld gebruikt bij de ontsnapping. Voor de journalisten ter plaatse was het een compleet raadsel hoe Houdini had weten te ontsnappen.

Het geheim van de sloten

Tegenwoordig zijn sloten heel geavanceerd, maar begin 20e eeuw waren er veel minder soorten sloten in omloop. In zijn jeugd was Houdini in de leer geweest bij een slotenmaker. Daar had hij geleerd dat elk slot een zwakke plek heeft. “Ik ontdekte een methode om ze open te krijgen, en die hield ik voor mezelf”, zei hij in 1906 in een interview met de Washington Times. Zijn hele leven bestudeerde Houdini honderden sloten, en dankzij zijn fotografische geheugen onthield hij precies hoe elk slot in elkaar zat. Wat geldt voor sloten van deuren geldt ook voor sloten van handboeien. Soms kon hij handboeien met een veersysteem gemakkelijk door een goed gerichte klap tegen een muur openen.

Het geheim van de dwangbuis

Terwijl zijn assistenten de dwangbuis aansnoerden, spande hij zijn spieren aan en hield hij zijn adem in, zodat zijn bovenlichaam zo breed mogelijk was. Hierdoor verkreeg hij wat bewegingsvrijheid en ruimte, nadat hij zijn lichaam ontspande. Zijn armen maakte hij vrij door met zijn ellebogen krachtig tegen de binnenkant van de dwangbuis te drukken, tegelijkertijd bracht hij zijn armen omhoog. Hierbij lichtte hij zelfs zijn armen uit de kom tot hij ze één voor één over zijn hoofd had gewurmd. Als hij zijn armen eenmaal voor zich had peuterde hij de riemen, die de mouwen bij elkaar hielden, met zijn tanden los.

Henk Mesman. (Archieffoto: Stolk Fotografie)