DORDRECHT – Marcus Laman uit Leiden is architectuurhistoricus en afsetter. Wat dat laatste is? Iemand die het ambacht van het inkleuren van oude land/stadskaarten uitoefent. Hij deed dat recent met een 225 jaar oude kaart van Dordrecht.(Beeld: Historische Stadskaarten Full Colour)
De historische stadskaarten van Nederlandse steden die in de 17e en 18e eeuw als gravures werden gepubliceerd zijn wereldberoemd, vertelt Laman. “Deze zijn door Nederlandse kaartenmakers vervaardigd en hebben een voor die tijd grote nauwkeurigheid. Kenmerkend is de driedimensionale weergave van de bebouwing, vanaf een hoger punt bezien. Belangrijke gebouwen, zoals kerken, paleizen en raadhuizen, zijn tot in detail weergegeven.”
Suggestief
De bekendste 17e eeuwse stadskaart van Dordrecht werd door Ion Blaeu voor het eerst gepubliceerd in zijn Toneel der Steden in 1649. Dezelfde stadskaart werd in 1698 opnieuw gebruikt in een uitgave van Frederik de Wit, vertelt Laman. “De plattegrond is precies dezelfde als in de atlas van Blaeu, maar er werden door De Wit wel enkele fraaie cartouches met allegorische figuren toegevoegd. Van de stadskaart van Dordrecht bestaan verschillende historisch ingekleurde versies die op het internet te vinden zijn. Wat de kaarten gemeen hebben is dat het kleurgebruik ingetogen is en de nauwkeurigheid van het inkleuren niet altijd op niveau is. Het inkleuren gebeurde door zogeheten afsetters, een ambacht dat met de uitvinding van de kleurendruk verloren ging. Op veel historisch ingekleurde stadskaarten zie je dat de inkleuring suggestief is, waarbij een groene penseelstreek over een rij boomtoppen of een rode penseelstreek over de daken volstond. Ook werd niet alles ingekleurd.”
Vijftig tinten rood
De niet-ingekleurde plattegronden die in archieven worden bewaard zijn de afgelopen decennia gedigitaliseerd en in hoge resolutie beschikbaar gesteld voor het publieke domein. Dat maakte het voor Laman mogelijk om digitaal eigentijdse kleuren aan de stadskaarten toe te voegen. De kleuren zijn zeer nauwgezet met de hand aangebracht en door het gebruik van verschillende tinten komt Dordrecht 1698 uit de atlas van De Wit opnieuw tot leven. “Dankzij de heldere kleuren en de hoge resolutie is de stadskaart beter leesbaar geworden en zijn meerdere details te herkennen die in de zwart-wit of historisch ingekleurde versies onherkenbaar blijven. Alle huizen, bomen, boten en waterlopen in de plattegrond zijn individueel ingekleurd, waarbij voor de daken ‘vijftig tinten rood’ zijn gebruikt om de individualiteit van het gebouw te benadrukken. Door de hemelblauw gekleurde waterlopen en de groen gekleurde tuinen, wordt het duidelijk hoe waterrijk en enorm lommerrijk Dordrecht in de 17e eeuw is geweest. Dat blijkt onder andere aan de tuinen in en buiten de stad, die door de rijke Dordtenaren in de eerste decennia van de Gouden Eeuw zijn aangelegd. De in Franse symmetrische stijl aangelegde tuinen buiten de stad hebben ook een buitenverblijf. Wat opviel is dat alle tuinen door een (hoge) schutting, muur, hek of een heg van elkaar gescheiden waren. Ook in deze periode hechtte men blijkbaar ook aan privacy en wenste men geen pottenkijkers.”
De digitaal ingekleurde stadsplattegrond is te bestellen in de formaten 70×50 (44,50 euro) en 35×50 centimeter (29,50) op historischestadskaartenfullcolour.nl.
Win aan stadskaart!
We mogen drie stadskaarten van Dordrecht 1698 (formaat 35×50) verloten. Kans maken? Stuur uiterlijk 31 juli een mail met adresgegevens onder vermelding van ‘Stadskaart 1698’ naar redactie@dordtcentraal.nl. De drie winnaars krijgen hun prijs thuisgestuurd.
